Müebbet ve Ağırlaştırılmış Müebbet Cezası
Müebbet hapis ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezaları, Türk ceza hukukunda en ağır iki hapis cezası türüdür. Bu cezalar, kişinin işlediği suçun türüne, toplum üzerindeki etkisine ve suçun ağırlığına göre belirlenir. Her ikisi de bir kişiyi hayatının geri kalanını cezaevinde tutmayı amaçlar ancak uygulanma şekilleri ve koşulları bakımından farklılık gösterir. Bu cezalara daha yakından bakacak olursak:
- Müebbet Hapis Cezası
Müebbet hapis cezası, bir kimsenin ömrünün sonuna kadar cezaevinde kalmasını öngören bir cezadır. Bu ceza, işlediği suçun büyüklüğüne ve toplum üzerindeki olumsuz etkisine göre belirlenir. Müebbet hapis cezası alan bir kişi, normal şartlarda sürekli cezaevinde kalmak zorunda olsa da, belirli koşullar yerine getirildiğinde denetimli serbestlik veya şartlı tahliye gibi yöntemlerle serbest kalma imkânı elde edebilir.
- Müebbet Hapis Cezasının Uygulanması
Türkiye’de müebbet hapis cezası verilen bir hükümlü, TCK’ya (Türk Ceza Kanunu) göre en az 30 yılını cezaevinde geçirmek zorundadır. Eğer bu süre içinde kişi iyi hâl gösterirse, belirli bir süreden sonra şartlı tahliye başvurusu yapabilir. Şartlı tahliye, kişinin belirli bir süre boyunca suç işlememesi, topluma uyum sağlaması gibi kriterlere bağlıdır. Eğer bu kriterlere uyulursa, mahkeme, cezaevinden çıkmasına izin verebilir. Ancak şartlı tahliye sonrasında kişi, belirlenen süre boyunca toplum içinde belirli yükümlülüklere tabidir.
Müebbet hapis cezası, çoğunlukla kasten öldürme, ağır yaralama, organize suçlar gibi ciddi suçlarda uygulanır. Bu tür suçların topluma zarar verme potansiyeli yüksektir ve müebbet cezası, toplumu korumayı ve suçlunun toplumdan uzak tutulmasını amaçlar.
- Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, Türkiye’de öngörülen en ağır hapis cezasıdır ve müebbet hapis cezasının daha da sertleştirilmiş bir biçimidir. Ağırlaştırılmış müebbet, kişi için cezaevinde yaşam boyu süren çok sıkı bir rejimi öngörür ve bu ceza verilen kişilerin dış dünya ile bağlantısı son derece kısıtlanır.
- Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezasının Uygulanması
Bu cezanın infazı, hücre hapsi gibi oldukça ağır koşullarda yapılır. Ağırlaştırılmış müebbet cezası alan hükümlü, hayatının büyük bir bölümünü tek kişilik bir hücrede geçirir. Hücre hapsinde, mahkûmun sosyal ilişkileri en aza indirilir; haftada sadece bir saat havalandırma gibi çok sınırlı bir şekilde dışarı çıkma imkanı verilir. Hükümlü, çoğunlukla dış dünya ile iletişimden, diğer mahkûmlarla etkileşimden uzak tutulur ve temel ihtiyaçları dışında cezaevindeki hareket alanı ciddi ölçüde kısıtlanır.
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alan kişiler, Türk Ceza Kanunu’na göre 36 yıl cezaevinde kalmak zorundadır ve şartlı tahliye imkânları oldukça sınırlıdır. Ayrıca, bu kişiler cezalarının büyük bölümünü ağırlaştırılmış şartlarda geçirdikleri için, denetimli serbestlik imkânlarından yararlanma hakları da müebbet cezasına göre daha kısıtlıdır.
- Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezasının Verildiği Suçlar
Bu ceza genellikle devlete karşı işlenen ağır suçlar, terör suçları, insanlığa karşı suçlar, soykırım, vahşi cinayetler gibi çok ciddi suçlar için verilir. Ağırlaştırılmış müebbet cezası, suçun vahameti nedeniyle, toplumun en büyük tepkisini çeken ve güvenlik kaygılarını artıran suçlarda uygulanır. Örneğin, organize bir terör saldırısında rol alan kişiler veya işkenceyle birini öldüren kişiler ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılabilir.
İLGİLİ YARGITAY KARARI
Yargıtay 1. Ceza Dairesinin 02.03.2020 Tarihli 2019/2472 E. , 2020/843 K. Sayılı Kararı
‘’…Hükümlü ... ve ... hakkında 01.06.2005 tarihinden önce işlemiş oldukları, tasarlayarak öldürme, kasten öldürme, nitelikli yağma, kişiyi hürriyetinden yoksun kılma, suç işlemek amacıyla silahlı örgüt kurma, yönetme, silahlı suç örgütüne üye olma suçlarından verilen ve kesinleşen cezaların infazı aşamasında Cumhuriyet Savcılığınca cezaların toplanmasına karar verilmesinin istenmesi üzerine duruşma açılarak yapılan yargılama sonunda; kesinleşen cezaların toplanmasına ilişkin İstanbul Anadolu 6. Ağır Ceza Mahkemesince verilen 09.06.2016 tarihli ve 2016/121 esas, 2016/206 karar sayılı hükümlerin hükümlü ... müdafii tarafından temyizi ve hükümlüler hakkında kurulan hükümlerin ceza miktarı itibariyle re’sen temyize tabi olması nedeniyle yapılan inceleme sonunda Dairemizin 04.06.2018 gün ve 2017/96 esas, 2018/2687 karar sayılı ilamı ile "Hükümlü ... hakkında tasarlayarak öldürme suçundan verilen dört ayrı ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasından biri esas alınarak diğer üç ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası için 765 sayılı TCK'nin 70. maddesi uyarınca ayrı ayrı hücre süresi belirlenmesi gerektiği düşünülmeksizin, herhangi biri esas alınmaksızın dört ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası içinde hücre süresi belirlenmesi,
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası esas alınarak süreli hapis cezalarından dolayı 765 sayılı TCK'nin 73. maddesi uyarınca hücre süresi belirlendiği sırada hapis cezalarının süresi ise orantılı olacak şekilde hücre süresi belirlenmesi gerektiği gözetilmeksizin;
Hükümlü ... hakkında yağma suçlarından verilen hapis cezaları süresi aynı olmasına rağmen bu cezalardan bir kısmı için bir ay, bir kısmı için üç ay, ceza süresi yağma suçlarından verilen cezalardan daha az olmasına rağmen, suç işlemek amacıyla kurulan örgüte üye olmak suçundan verilen hapis cezası için bir ay, kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçlarından verilen hapis cezaları için bir ay ve iki ay, hapis cezası süresi yağma, kişiyi hürriyetinden yoksun kılma ve suç işlemek amacıyla kurulan örgüte üye olma suçlarından verilen hapis cezalarından daha fazla olmasına rağmen kasten öldürme suçundan verilen hapis cezası için bir ay,
Hükümlü ... hakkında hapis cezası süresi yağma suçlarından verilen cezalardan daha az olmasına rağmen, suç işlemek amacıyla kurulan örgüte üye olmak suçundan verilen hapis cezası için dört ay, hapis cezası süresi yağma ve suç işlemek amacıyla kurulan örgüte üye olma suçlarından verilen hapis cezalarından daha fazla olmasına rağmen kasten öldürme suçundan verilen hapis cezası için dört ay, hücre süresi belirlenmesi suretiyle” hapis cezalarının süresi ile orantılı olmayacak şekilde hücre süresi tayin edilmesinin yasaya aykırı olduğu gerekçesiyle bozulmasına karar verildiği;
Dairemizin bozma kararına karşı yerel mahkemenin 21.09.2018 gün ve 2018/339 esas, 2018/442 sayılı kararı ile "daha önce verilen bozma kararlarında bozma nedeni yapılmayan bir hususun bozma nedeni yapılması ve hücre cezasının infaz edilemeyecek olması nedeniyle" verilen hükümlerde isabetsizlik bulunmadığı gerekçesiyle önceki kararda direnilmesine karar verildiği, direnme kararının Cumhuriyet savcısı tarafından temyiz edilmesi üzerine, dosyanın Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının tebliğnamesi ile Dairemize gönderildiği anlaşılmakla;
5271 sayılı CMK’nin 6763 sayılı Kanunun 36. maddesiyle değişik 307. maddesi ve aynı Kanunun 38. maddesi ile değişik 5320 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanuna eklenen geçici 10. madde uyarınca yapılan incelemede;
Dairemizce verilen bozma kararı usul ve yasaya uygun olup, yerel mahkemenin direnme gerekçesi yerinde görülmediğinden, dosyanın direnme kararı konusunda karar verilmek üzere Yargıtay Ceza Genel Kuruluna gönderilmesi amacıyla Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİİNE, 02/03/2020 gününde oy birliği ile karar…’’ şeklindedir.
