Geçit Hakkı Nedir
Geçit hakkı, bir taşınmazın ana yolla direkt bir bağlantısının olmadığı durumlarda taşınmaz malikine bedel karşılığında genel yola çıkmak için komşulardan birinin taşınmazının üzerinde kurulma hakkı veren ayni bir haktır.
Pek tabii karşı tarafın taşınmazını kullanmayı teklif eden taşınmaz maliki bunun karşılığında bedel ödemekle yükümlüdür. Geçit hakkını kullanabilmek için en uygun komşu ve en az verecek taşınmazın seçilmesi gerekmektedir.
Geçit hakkı TMK madde 747’ de düzenlenmiştir.
-Taşınmazından genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan malik, tam bir bedel karşılığında bir geçit hakkı tanınmasını komşularından isteyebilir.
-Bu hak, ilk önce kendisinden bu geçidin istenmesi önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun düşen komşuya karşı ve daha sonra bundan en az zarar görecek olana karşı kullanılır.
-Zorunlu geçit iki tarafın menfaati gözetilerek belirlenir.
Kanundan da açıkca görüleceği üzere geçit hakkı genel yola çıkmak için taşınmaz malikinin komşunun taşınmazını kullanarak geçme hakkı veren sınırlı ayni haktır. Ayrıca kanun lafzından taşınmaz maliklerine, komşunun taşınmazda zorunlu geçit hakkına katlanma sorumluluğu da yüklediği görülecektir.
GEÇİT HAKKI NASIL KURULUR?
- Geçit hakkı tarafların anlaşması durumda tapu müdürlüğünde düzenlenecek resmi bir senet ile geçti hakkı tesis edilebilir. Geçit hakkının nerede ve ne kadarlık bir uzunluk ve ne genişlikte olacağı resmi senet ile belirlenir.
- Tarafların anlaşamama durumda Dava yolu ile; mahkeme geçit hakkı kurulmasına izin verirken yüklü taşınmazın tapuda kayıtlı ve özel kişiye ait olması gerekmektedir. Bu sebeple tapu tahsis belgesi devlet üzerine olan taşınmazlar aleyhine yapılacak geçit hakkı davaları reddedilir.
- Aleyhe tesis edilecek geçit hakkın en az zarar verecek, en az masraflı taşınmazı seçerek, talep edenin ihtiyacı doğrultusunda geçit hakkını kuracaktır. Mahkeme bunları yaparken keşif, bilirkişi yardımından yararlanır. Saptanan geçit sonucu yüklü taşınmaz malikine geçit hakkı kurulan tarafça geçit hakkı için tam bir bedel belirlenir. Bu bedel objektif kıstaslar esas alınarak uzman bilirkişiler aracılığıyla belirlenir.
- İşbu davalarda görevli mahkeme dava konusu taşınmazın bulunduğu yerde ki asliye hukuk mahkemesidir. BU YETKİ KESİN YETKİDİR. Davalı taraf geçit hakkını istenilen taşınmazın malikidir. Davacı tarafından ise biraz irdelemekte yarar vardır. Eğer lehine geçit hakkı tesis edilecek olan kişi elbirliği mülkiyetine sahip ise bütün maliklerin davayı aynı anda açması germekte; eğer paylı mülkiyetse maliklerin her biri bu davayı açma hakkı vardır. Ama davalı tarafında böyle bir ayrım yapılması gerekmemektedir.
- Geçit hakkı davaları yargılaması hızlı olan davadır. Mahkemenin tespit edeceği husus en ekonomik ve az maliyetli olan durumu davacı lehine geçit hakkı tesisi etmektir. Bu yargılamada uzman harita mühendisleri veya kadastro teknisyenlerinden yardım alınır.
- Yapılan keşifte tanık dinlenebilir. Parsel tespiti yapılır hangi yola çıkışın yapılabileceği bilirkişi marifetiyle belirlenir. Bunun sonun da ortaya çıkan bedel davacıdan alınarak davalıya verilir bu bedel bir defaya mahsus olmak için yolun kullanımı için verilen ücret olup yolun mülkiyetini davacıya geçirmez
GEÇİT HAKKI DAVASINDA MASRAFLAR
- Harç nispi olduğundan geçit hakkı bedelinin miktarına göre harç miktarı belirlenecektir. Dava dilekçesinde belirtilen bedel üzerinden binde 68,31’in dörtte biri oranında peşin harç ile başvuru yapılır. Diğer bilirkişi tanık tebligatlar delil avansı alınmaktadır.
- Keşif ve bilirkişi ücretleri davacı tarafından yatırılır. Fakat davanın kabulü halinde diğer davalardan farklı olarak davacı yararına vekalet ücretine takdir edilmez ve yargılama masrafları davacının üzerine bırakılır. Davanın reddi halinde ise davacı karşı tarafın yaptığı masrafları da ve vekalet ücretine sorumlu tutulur.
T.C.Yargıtay 14. Hukuk Dairesi E. 2021/1658 K. 2021/3247T. 17.5.2021
Dava, 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununun 747'nci maddesi gereğince geçit hakkı kurulması isteğine ilişkindir. Geçit davalarında uygulanan fedakarlığın denkleştirilmesi ilkesi gereğince yüzölçümü küçük olan taşınmazlar yerine öncelikle yüzölçümü daha büyük olan taşınmazlardan geçit kurulması tercih edilmelidir. Ayrıca ekonomik kullanım bütünlüğünün bozulmaması için aleyhine geçit kurulan parseller bölünmeksizin geçit tesisine karar verilmesi gerekir.
Uygun güzergah saptanırken önemle üzerinde durulması gereken diğer bir yön ise, aleyhine geçit kurulan taşınmaz veya taşınmazlar bölünerek kullanım şekli ve bütünlüğünün bozulmaması olup başka türlü geçit tesisi mümkün değilse bunun gerekçesi kararda açıkça gösterilmelidir.
Dosyada bulunan tapu kayıtları incelendiğinde; ilgili taşınmazın 13.682,34 m2, 94 parsel sayılı taşınmazın 4.441,43 m2, diğer taşınmazın 18.985,50 m2 ve bir diğer taşınmazın ise 37.072,21 m2 yüzölçümüne sahip olduğu anlaşılmaktadır. Mahkemece, bilirkişi raporunda yüz ölçümü en büyük olan C alternatifindeki taşınmaz üzerinden geçit hakkı tesisine karar verilmemiş olması hatalı olduğundan kararın bozulması gerekir.
T.C. Yargıtay 7. Hukuk Dairesi E. 2021/3132 K. 2021/1726 T. 11.10.2021
Zorunluluk bulunmadıkça aleyhine geçit kurulacak taşınmazın bölünmemesi, ekonomik kullanım bütünlüğünün bozulmaması gerekir; bilirkişi raporunda alternatifler gösterilmiş ise de gösterilen yerlerden geçit hakkı kurulmasının imkansız olduğunun, tek ve zorunlu geçit hakkı tesis edilecek yerin mahkeme tarafından geçit hakkı tesis edilen yer olduğunun yeterince ve bilimsel olarak açıklanamadığı görülmüştür. Mahkemece; davalıya ait taşınmazın bütünlüğü bozulmadan yola ulaşımın sağlanmasının mümkün olup olmadığı araştırılarak en uygun alternatiften geçit hakkı kurulması gerekirken, belirtilen hususlar gözetilmeden davalıya ait taşınmazı ikiye bölerek ekonomik kullanım bütünlüğü bozulacak şekilde geçit hakkı tesisine karar verilmesi doğru görülmemiştir. Ayrıca dava konusu taşınmazların tapu kaydına ilişkin UYAP sisteminde bulunan Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi (TAKBİS) kayıtları üzerinden yapılan güncel sorgulamaya göre; davacıya ait taşınmazın karar ve temyiz tarihinden sonra dava dışı şahsa satış işlemi ile devredildiği anlaşılmıştır. HMK'nun 125. maddesi uyarınca davacı hissesini devralan yönünden taraf teşkili sağlanmak suretiyle hüküm kurulması gerekmektedir. Dava konusu taşınmazın güncel tapu kaydının getirilip, devir işlemini değerlendirmek ve bu yönde yeni malikin davaya dahil edilerek mahkemesince karar verilmek üzere hükmün bozulması gerekmiştir.
