Ceza Muhakemesinde El Koyma Kararı
Elkoyma, ceza muhakemesinde delil olabilecek ya da ileride müsadere edilebilecek eşya üzerinde zilyedin tasarruf yetkisinin kaldırılması demektir. Kişi, bu tür değerleri rızayla teslim ederse, bunlar koruma altına alınır. Yanında bulunduran kişi bu değerleri rızayla teslim etmezse eşyaya elkonulur. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununa göre elkoyma, eşya veya malvarlığı değerlerinin rızayla teslim edilmemesi halinde söz konusu olur.
Anayasaya göre elkoymaya ancak aşağıdaki hallerde karar verilebilir;
- Milli güvenlik ve kamu düzeni
- Suç işlenmesinin önlenmesi
- Genel sağlık ve genel ahlakın korunması
- Başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması
Eşyanın kişinin zilyetliğinde olduğunun bilindiği ancak arama sonucunda ulaşılamayacağının düşünüldüğü veya eşyanın nerede saklandığının bilinmediği hallerde elkoyma kararına başvurulur.
Elkoyma tedbirinin konusu şunlar olabilir;
- İspat aracı (delil) olarak yararlı görülen malvarlığı değerleri,
- Eşya veya kazanç müsaderesinin konusunu oluşturan malvarlığı değerleri.
Şüpheliye, sanığa ya da 3. Kişilere ait elkonulmuş eşya veya diğer malvarlığı değerleri, soruşturma veya kovuşturma açısından elde tutulmasına gerek kalmaması veya müsadere edilmeyeceğinin anlaşılması halinde geri verilir. Bu eşyanın geri verilmesine re’sen veya istem üzerine soruşturma evresinde Cumhuriyet Savcısı, kovuşturma evresinde hakim veya mahkeme tarafından karar verilir. İstemin reddi kararlarına itiraz edilebilir.
Elkoyma kararının infazı malvarlığı değerinin türüne göre farklılık arz etmektedir;
- Taşınmaza elkonulması kararı, tapu kütüğüne şerh verilmek suretiyle olur.
- Kara, deniz ve hava ulaşım araçları hakkında verilen elkoyma kararı, bu araçların kayıtlı bulunduğu sicile şerh verilmek suretiyle olur.
- Banka veya diğer malî kurumlardaki her türlü hesaba elkonulması kararı, teknik iletişim araçlarıyla ilgili banka veya malî kuruma derhâl bildirilerek icra olunur.
- Şirketteki ortaklık paylarına elkoyma kararı, ilgili şirket yönetimine ve şirketin kayıtlı bulunduğu ticaret sicili müdürlüğüne teknik iletişim araçlarıyla derhâl bildirilerek icra olunur.
- Hak ve alacaklara elkoyma kararı, ilgili gerçek veya tüzel kişiye teknik iletişim araçlarıyla derhâl bildirilerek icra olunur.
- CMK/122 uyarınca hakkında arama işlemi uygulanan kimsenin belge veya kâğıtlarını inceleme yetkisi, Cumhuriyet savcısı ve hâkime aittir. Bu hükme göre hakkında arama işlemi uygulanmayan diğer kişilere ait belge ve kâğıtlara elkonulamaz ve bunlar hâkim ve Cumhuriyet savcısı tarafından dahi incelenemez. Şüpheli veya sanık ile hısımlık ve mesleki nedenlerle tanıklıktan çekinebilecek kimseler arasındaki mektuplara ve belgelere elkonulamaz.
CMK’ nın 141. Maddesine göre;
“…Eşyasına veya diğer malvarlığı değerlerine, koşulları oluşmadığı halde elkonulan veya korunması için gerekli tedbirler alınmayan ya da eşyası veya diğer malvarlığı değerleri amaç dışı kullanılan veya zamanında geri verilmeyen… Kişiler, maddî ve manevî her türlü zararlarını, Devletten isteyebilirler…”
İlgili Kanun maddesine göre;
- Koşulları oluşmadığı halde elkoyma
- El konulan eşyanın korunması için gerekli tedbirlerin alınmaması
- El konulan eşyanın amaç dışı kullanılması
- El konulan eşyanın zamanında geri verilmemesi durumlarında zarar gören kişiler zararın tazminini Devletten isteyebilir.
İLGİLİ YARGITAY KARARI
Yargıtay 7. Ceza Dairesi 2013/23612 Esas, 2014/8826 Karar Sayılı İlamı;
“…5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 128/1-b maddesinde, soruşturma veya kovuşturma konusu suçun işlendiğine ve bu suçlardan elde edildiğine dair kuvvetli şüphe sebebi bulunan hallerde, şüpheli veya sanığa ait olan ulaşım aracına el konulabileceğinin belirtildiği ve aidiyet kavramı ise mülkiyet ile ilgili olduğu halde,… 1.Asliye Ceza Mahkemesinin 2013/411 esas sayılı dosyasından yürütülen yargılamanın kovuşturma aşamasında hakkında aracına el konulma kararı verilen araç sahibinin sanık olmadığı gözetilmeden, araca el konulmasına yönelik kararın kaldırılması isteminin reddine ilişkin karara yapılan itirazın kabulü yerine yasal gerekçe gösterilmeksizin reddine karar verilmesinde, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun 10/1.maddesinde, bu Kanunda tanımlanan suçların işlenmesinde kullanılan taşıtlara, Ceza Muhakemesi Kanununun 128 inci maddesinin dördüncü fıkrası hükmüne göre el konulur, hükmünün düzenlendiği, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 128/4.maddesindeki kara, deniz ve hava ulaşım araçları hakkında verilen el koyma kararı, bu araçların kayıtlı bulunduğu sicile şerh verilmek suretiyle icra olunur, hükmü karşısında araca el koyma kararının icrasının aracın kayıtlı bulunduğu sicile şerh verilme suretiyle olduğu belirtildiği halde aracın talep edene teslim edilmemesinde ve araçla ilgili araçla ilgili el koyma kararı sonrası taleple ilgili olarak aynı Kanun’un 131/5.maddesindeki, el konulan eşya, soruşturma evresinde Cumhuriyet Başsavcılığı, kovuşturma evresinde mahkeme tarafından, bakım ve gözetimiyle ilgili tedbirleri almak ve istendiğinde derhal iade edilmek koşuluyla, muhafaza edilmek üzere, şüpheliye, sanığa veya diğer bir kişiye teslim edilebilir. Bu bırakma, teminat gösterilmesi koşuluna da bağlanabilir, hükmüne aykırı olarak aracın sahibine teslim edilmeme gerekçesinin kararda gösterilmemesinde isabet görülmemiştir…” şeklindedir.
Yargıtay Kararından da görüleceği üzere taşıtlarda el koyma, taşıtın (otomobil, kamyon, tır, otobüs vs.) siciline şerh konulmak suretiyle icra edilir. Elkonulan taşıtlar, teminat karşılığında sahibine iade edilebilir.
